Penetrometr tłoczkowy to urządzenie bardzo przydatne w terenie. Służy do badania spójności gruntu. Przyrząd ten składa się z grubego trzpienia, w którym umieszczono miarkę, sprężyny oraz wąskiego metalowego pręta pomiarowego o płaskim zakończeniu, którym wykonuje się badanie bezpośrednie w pobranej próbie gruntu lub w dnie wykopu.
Badanie takim urządzeniem jest uzupełnieniem badań makroskopowych. Spójność gruntu czyli kohezja jest to opór gruntu stawiany siłom zewnętrznym wywołany wzajemnym przyciąganiem się cząstek składowych gruntu. Aby badanie dało odpowiednie wyniki należy najpierw wyrównać powierzchnię lub pobraną próbkę położyć na twardej poziomej powierzchni. Kolejnym krokiem jest przesunięcie pierścienia wskaźnikowego w górę, aż będzie wskazywał wartość 0. Z kolei końcówkę trzpienia przykłada się prostopadle do powierzchni gruntu. Później trzeba powoli i równomiernie wciskać końcówkę urządzenia w grunt, aż zagłębi się w nim na głębokość 6,35 mm, co można odczytać z miarki. Następnie wystarczy zwolnić nacisk i wyjąć penetrometr z gruntu, a wyniki odczytać na podziałce pomiarowej. Warto zrobić kilka pomiarów aby wyniki były dokładniejsze.
